به گزارش مجله خبری نگار،آنقدر جنگل نداریم که آن را طعمه آتش کنیم، در دهه ۳۰ شمسی مجموع رویشگاههای جنگلی ما در هیرکانی ۳.۵ میلیون هکتار اعلام شده بود و آن زمان در مجموع ۱۸ میلیون هکتار جنگل داشتیم، اما امروز جنگلهای هیرکانی به ۱.۶ دهم میلیون هکتار کاهش یافته یعنی بیش از نیمی از این جنگلها را از دست دادیم و در مجموع اکنون فقط ۱۲ میلیون هکتار جنگل داریم، یعنی ۶ میلیون هکتار جنگل را در طول ۶ دهه اخیر از دست دادیم.
گزارشی که انجمن علمی جنگلبانی کشور منتشر شده بود میگوید نیمی از جنگلهای هیرکانی موجود هم جنگلهای مخروبه هستند و به شدت در آستانه فروپاشی قرار دارند، در زاگرس هم ۳۰ درصد جنگلها در معرض خشکی کامل قرار گرفتند و ۱۵ میلیون بلوط را در مدت دو دهه اخیر از دست دادیم.
با این حساب متوسط سرانه جهانی جنگل ۱۷ صدم هکتار است در حالی که این سرانه در ایران هشت دهم درصد است؛ یعنی سهم ایرانیها از جنگل یک چهارم استاندارد سرانه جهانی است بنابراین شرایط جنگلهای ما به گونهای نیست که آنرا سالانه طعمه آتش کنیم و سرعت نابودی آنها را بیشتر کنیم.
در حالی جنگلهای خود را با شتاب زیادی از دست میدهیم که مطابق تعریف سازمان ملل، جنگلها بیش از ۳۳ نوع خدمت غیر قابل معامله ارائه میکنند، یعنی خدماتی که به راحتی نمیشود در نظام اقتصادی حاکم بر جهان برای آن ارزش پولی قائل شد.
تولید اکسیژن، ترسیب کربن، تعدیل اقلیمی، افزایش ظرفیت گرمایی زمین و از همه مهمتر منبع ذخیره آب هستند و مانع فرسایش بیش از حد خاک میشوند، اما ما با جنگلهای خود چه کرده ایم؟ برداشت بی رویه چوب، شیوع انواع آفات و در کنار تمام اینها اتش سوزی، دشمن جنگلهای موجودی شده که به سختی سرپا است، اکنون هم در دوره خشکسالی و کم بارشی هستیم دامنه اتش سوزیها گستردهتر شده و هر روز اخباری دال بر وقوع آتش سوزی در فلان جنگل به گوش میرسد.
به گزارش مجله خبری نگار،منوچهر فلاحی معاون جانشین یگان حفاظت سازمان محیط زیست دراین باره گفت: از ابتدای سال تا ۳۱ خرداد ماه هزار و ۴۴۹ هکتار آتش سوزی داشته ایم البته این آمار مربوط به مناطق تحت پوشش سازمان حفاظت محیط زیست است و آمار کلی را باید سازمان جنگلها مراتع و آبخیزداری ارائه دهد که قطعا بیشتر از اماری است که سازمان محیط زیست در اختیار دارد.
وی افزود: در این مدت بیشترین آتش سوزیها در استانهای فارس با ۷۵۷ هکتار، کردستان ۳۴۶ هکتار و بعد از آن مازندران بوده است، در تهران هم آتش سوزی داشتیم، البته با توجه به خشکسالی امسال افزایش آتش سوزیها را پیش بینی کرده بودیم برای همین منظور فروردین ماه بخشنامهای برای استانها صادر کردیم که در آن بر انجام اقدامات پیشگیرانه تاکید شد و بر اساس آن قرار شد ادارات کل استانی یک سری برنامه عملیاتی با هدف آماده باش در مقابل آتش سوزی انجام دهند.
فلاحی اظهار داشت: یک سری استانها هستند که مناطق مشترک دارند که قرار شد این استانها برای هماهنگی بیشتر کارگروه مشترکی تشکیل دهند تا وضعیت موجودی امکانات اطفای حریق خود را بسنجند و اگر کمبود و نواقصی بود جبران کنند، در واقع استانها در حالت آماده باش قرار گیرند تا در صورت وقوع آتش سوزی غافلگیر نشوند.
وی با اشاره به اینکه ایجاد پد بالگرد از دیگر اقدامات صورت گرفته است گفت: مقرر شد تا مناطقی که سابقه آتش سوزی دارند حوضچههای برداشت آب ایجاد شود و استانها موظفند با توجه به شرایط مناطف خود آب این حوضچهها را تامین کنند تا در صورت وقوع آتش سوزی آب مورد نیاز در منطقه وجود داشته باشد.
معاون جانشین یگان حفاظت سازمان محیط زیست افزود: مساله دیگری که در استانها بسیار مهم است بحث هماهنگی با ستاد بحران است که در مواقع ضروری بتوانند از خدمات پروازی نهادهایی مانند جمعیت هلال احمر و نیروهای مسلح استفاده کنند، این هماهنگیها در استان انجام شده تا زمان وقوع بحران غافلگیر نشوند و بحران برای آنها به بحران دیگری تبدیل نشود.
وی تاکید کرد: همچنین استانها باید کانونهای وقوع حریق را با توجه به سوابق منطقه شناسایی کنند، مثلا در استان گلستان میدانیم که در پارک ملی گلستان همیشه در چه نقاطی آتش سوزی رخ میدهد یکی از کارهایی که باید استانها انجام میدادند شناسایی کانونهای حریق بود تا در آن مناطق اکیپهایی مستقر شوند، مثلا اکیپهای سیاری هستند که باید به صورت دائم در آن مناطق مستقر شوند تا هر زمانی که آتش سوزی رخ دهد سریع در محل حاضر شوند.
فلاحی ادامه داد: ۹۰ تا ۹۵ درصد آتش سوزیها عامل انسانی دارد که از این میزان حدود ۸۵ درصد آن غیر عمدی است از این رو از استانها خواستیم تا بروشورهای هشدار دهنده در خصوص برخورد با افراد خاطی بین جوامع محلی و گردشگران توزیع کنند که بدانند اگر باعث آتش سوزی شوند چه عواقبی برایشان دارد، همچنین قرار شد اطلاعیه هشدار دهنده در سطح استانها در جاهایی که سابقه آتش سوزی دارند توزیع شود که میتواند تا حد زیادی بازدانده باشد.
وی افزود: همچنین درخواست کردیم تا شوراهای محلی، نیروهای بسیج، یگان حفاظت منابع طبیعی و سازمانهای مردم نهاد با هم هماهنگ باشند تا در مواقع آتش سوزی نیروها و کارها مشخص باشد و به موقع در محل حاضر شوند.
وی اظهارداشت: مسالهای که هر ساله با آن درگیر هستیم این است کشاورزان بعد از برداشت محصولات باقیمانده محصولات مانند کاه و کلش را اتش میزنند تا زمین برای کاشت دوم آماده شود که با استانها مکاتبه کردیم تا ادارات کل جهاد کشاورزی مانع این کار شوند، چون با توجه به گرمای هوا و خشکی زمین ممکن است اتش توسعه یابد و از کنترل خارج شود، وقتی که اطلاع رسانی میشود و اگر کسی این کار را انجام دهد و اتفاقی بیفتد حالت عمدی به خود میگیرد و باید تاوان دهد.
به گفته وی همچنین افراد در صورت وقوع آتش سوزی میتوانند انرا به ۱۵۴۰ که سامانه فعال در سازمان محیط زیست است اطلاع دهند.
فلاحی پاکسازی آتش بُرها را از دیگر اقدامات صورت گرفته عنوان کرد و گفت: آتش برها مناطقی به صورت خندق هستند که ارتباط بین دو منطقه را در صورت وقوع آتش سوزی قطع میکنند که باید پاکسازی شوند تا گیاهی در آن نباشد، چون زمانی که آتش به منطقهای میرسد که علفی در آن نباشد خودبخود خاموش میشود که آتش برها هم همین کار را میکنند، عرض آنها به تناسب منطقه متفاوت است، اما معمولا بین ۶ تا ۱۰ متر است که اگر یک یا دو سال به حال خود رها شوند دوباره در آنها گیاه رشد میکند و عملا کار قطع آتش را انجام نمیدهند و مانند پل عمل میکنند از این رو کار پاکسازی انها در دستور کار قرار گرفت.
پویش ملی حیات
با توجه به اهمیت موضوع پویشهای مختلفی هم با هدف مقابله با آتش سوزیها شکل گرفته اند که یکی از آنها پویش ملی حیات است، اهمیت زیست بوم زاگرس به عنوان یکی از حیاتیترین زیستگاههای انسانی و طبیعی کشور سبب شده است که گروهی از جوانان فعال در حوزههای محیط زیست و منابع طبیعی با طراحی این پویش ملی و با رویکرد آموزش و تجهیز گروههای جهادی و مردمی مقابله کننده با آتش سوزی در منطقه اکولوژیکی زاگرس در صدد حل مسئله آتش سوزی و کاهش اثرات آن بر روی زندگی جوامع محلی و محیط باشند و سعی دارند با تقویت و توانمندسازی گروههای مردمی و جهادی که اکثرا از دل جوامع بومی و محلی رشد و توسعه یافته اند زمینههای مدیریت هر چه بیشتر رخدادهایی از قبیل آتش سوزی که طبق آمار ۹۰ درصد ریشه در عوامل انسانی داشته و دارد را فراهم کنند.
در نگاه طراحان پویش ملی "حیات"، منطقه اکولوژیکی زاگرس با وسعت ۵.۴ میلیون هکتار به عنوان یکی از فعالترین اکوسیستمهای طبیعی کشور از اهمیت بسزایی در رقم زدن بسیاری از معادلات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی برخوردار بوده که تامین ۴۰ درصد از آب شیرین کشور، سرچشمه رودخانههای کارون، دز، کرخه، مارون، سیروان، زاب و زاینده رود، اولین سد دفاعی زیستی کشور با ظرفیت سالیانه رسوب ۳۶۷ میلیون تن گرد و غبار (ریزگرد)، ظرفیت سالیانه تولید ۱۳.۵ میلیون تن اکسیژن، زیست ۸۰ درصد از عشایر غیور و بیش از ۵۰ درصد دام کشور در منطقه زاگرس و و ابستگی معیشتی ۱.۵ میلیون نفر از مردم بومی و محلی به جنگلهای زاگرس برخی از شاخصترین این معادلات است.
زاگرس به عنوان اولین سد دفاعی زیستی، با همه کارکردهای زیستی فوق العاده اش طی این سالها با آسیبهای بسیار جدی مواجه شده است که آتش سوزیهای مکرر در فصل گرما در نقاط مختلف زاگرس علی الخصوص در استانهای فارس، خوزستان، لرستان، کرمانشاه و کردستان، هر ساله هزاران هکتار از این جنگلها را در ورطه نابودی قرار داده است و خسارات مالی مستقیم و غیر مستقیم بسیاری را به مردم و دولت وارد کرده است.
پویش ملی حیات با رویکرد تقویت جوامع بومی و محلی در راستای حفظ و حراست از ظرفیتهای موجود کشور در عرصه جنگل، با هدف آموزش و تجهیز گروههای جهادی و مردمی ساکن در مناطق آتش سوزی و با هدف مردمی سازی حفاظت از محیط زیست در صدد جلب مشارکت همه مردم، نهادهای حاکمیتی و دولتی برای توانمندسازی مبارزان خط مقدم مبارزه با آتش سوزی در جنگلهای فوق العاده زاگرس است.
پویش ملی حیات با محوریت جمعیت درخت یاران و همکاری موسسه تحقیقاتی ماکا، اداره کل فرهنگی و اجتماعی دانشگاه تهران و سازمان جنگلها و مراتع و آبخیزداری کشور در حال اجرایی شدن است.